Προκόφιεφ, Σεργκέι Σεργκέγεβιτς

(Σονκόφκα, Αικατερίνοσλαβ 1891 – Μόσχα 1953). Pώσος συνθέτης. Από πολύ νεαρή ηλικία φανέρωσε το ταλέντο του μελετώντας, αρχικά με τη μητέρα του και συνεχίζοντας τις σπουδές του στο Ωδείο της Πετρούπολης όπου είχε δάσκαλο και τον Ρίμσκι-Κόρσακοφ. Άριστος πιανίστας, τιμήθηκε το 1914 με το βραβείο Ρουμπινστάιν, εκτελώντας σε πείσμα του κανονισμού το Πρώτο Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα. Τον ανακάλυψε ο Ντιαγκίλεφ και έζησε πολλά χρόνια στο Παρίσι, συμμετέχοντας στο φλογερό καλλιτεχνικό κλίμα εκείνης της περιόδου. Γεννήθηκαν έτσι, γύρω στο 1915, το μπαλέτο Άλα και Λόλι, από το οποίο βγήκε κατόπιν η Σκυθική σουίτα, που εκτελέστηκε το 1916, το μπαλέτο Ο γελωτοποιός, που παρουσιάστηκε το 1921, και, τον ίδιο χρόνο, η όπερα 0 έρωτας για τα τρία πορτοκάλια, από το ομώνυμο παραμύθι του Κάρλο Γκότσι. Από την πλούσια παραγωγή του ξεχωρίζουν το Δεύτερο Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα (που παίχτηκε στην πρώτη του μορφή το 1913 και στη δεύτερη το 1924), το Τρίτο Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα (1921), το Πρώτο Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα (1923) και η περίφημη Κλασική Συμφωνία (1918), που αποτελεί σταθμό του νεοκλασικισμού, και στην οποία η διατονική γραμμικότητα και η συνεχής χρησιμοποίηση της πολυτονικότητας προσδίδουν ένα χαρακτήρα ειρωνικό και επιθετικό. Στην όπερα Ο άγγελος της φωτιάς, που συνέθεσε το 1922, αλλά ανέβηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1955, η μουσική γλώσσα του Π. χρωματίζεται με εξπρεσιονιστικές αποχρώσεις. Εγκαταστάθηκε για δεύτερη φορά στο Παρίσι ύστερα από μια σύντομη παραμονή στην Αμερική και εκεί συνέθεσε τη μουσική για τα μπαλέτα Το ατσαλένιο βήμα που ανέβηκε το 1927, και Ο άσωτος υιός (1929). Στην ευρωπαϊκή περίοδο ανήκουν, εκτός από την Κλασική, που ήδη αναφέραμε, η Δεύτερη, η Τρίτη, η Τέταρτη Συμφωviα (1925, 1929, 1930), καθώς και το Τέταρτο και το Πέμπτο Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα (και τα δύο του 1932). Σε αυτά τα χρόνια ωριμάζει η κρίση που θα αποσπάσει τον Π. από τον παρισινό κύκλο του Στραβίνσκι και της Ομάδας των Έξι. Το 1933, επιστρέφοντας στην πρώην Σοβιετική Ένωση, άρχισε να επανασυνδέεται με την αμεσότερη ρομαντική παράδοση. Με την έννοια αυτή πρέπει να δει κανείς το μουσικό παραμύθι Ο Πέτρος και ο λύκος (1936) και το μπαλέτο Ρωμαίος και Ιουλιέτα (1938) και Σταχτοπούτα (1945). Εργάστηκε επίσης πολύ στον τομέα της κινηματογραφικής μουσικής και οι σημαντικότερες δημιουργίες του γεννήθηκαν από τη συνεργασία του με τον Αϊζενστάιν στις ταινίες Αλέξανδρος Νέβσκι και Ιβάν ο Τρομερός. Το 1937 εκτελέστηκε η κυκλώπεια καντάτα, Στην 20ή επέτειο της Επανάστασης του Οκτώβρη. Οι όπερες Συμεών Κότκο (1940) και Πόλεμος και Ειρήνη (1946) προκάλεσαν μια τρομερή πολεμική εναντίον του με την κατηγορία ότι επέδειξε αστικόδυτικό φορμαλισμό. Ο Π. απάντησε με μια τρίτη όπερα, εμπνευσμένη από τον πόλεμο, Ιστορία ενός αληθινού άντρα (1948). Το 1951 τιμήθηκε με το βραβείο Στάλιν. Στο μεταξύ εργάστηκε πολύ έντονα, συνθέτοντας μέσα σε ελάχιστα χρόνια το Δεύτερο Κοντσέρτο για βιολί (1935), το Πρώτο και το Δεύτερο Κοντσέρτο για βιολοντσέλο (1938 – 1950), την Πέμπτη, την Έκτη και την Εβδόμη Συμφωνία (1944, 1947, 1952) και πολλά έργα μουσικής δωματίου, στα οποία αναγνωρίζει κανείς τα κλασικά χαρακτηριστικά της τέχνης του, που πότε έχει την τάση να εγκαταλείπεται στη μελωδία και πότε στην ειρωνεία του γκροτέσκ, αλλά που πάντοτε ενισχύει το πάθος μιας ανεξάντλητης ζωτικότητας που εκδηλώνεται με δυνατούς ρυθμούς εμβατηρίου. O συνθέτης Σεργκέι Σεργκέεβιτς Προκόφιεφ, σε φωτογραφία του 1950. Σκηνή από το μπαλέτο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» σε μουσική Σ. Προκόφιεφ (φωτ. ΑΠΕ).